HAİKU NEDİR?
Haiku şiiri yazmak 17.yy da başlar. Başlangıçta sözcüklerle yapılan bir oyun gibi nitelendirilip, biraz ikinci sınıf bir edebiyat gibi görülür. Bu görüş modern haiku şiirinin ustası Masaoka Shiki (1867-1902), “Haiku edebiyattır” diyene kadar sürmüştür. Masaoka’dan sonra Haiku Japonya’ya özgü geleneksel ve önemli bir şiir formu olarak kabul görür.
En önemli Haiku şairleri arasında Matsuo Bashō (1644-1694), Yosa Buson (1716-1783), Kobayashi Issa (1763-1827) ve Masaoka Shiki (1867-1902) gösterilebilir. Bashō öğrencileriyle Haiku şiirini yenilemiş ve ona ciddi bir edebiyat saygınlığı kazandırmıştır. Shiki modern Haiku’nun kurucusu sayılır. Aynı zamanda Haiku kavramının (Haikai veya Hokku karşısında) yerleşmesini sağlayan da o olmuştur.
Günümüzde Matsuo Bashō (1644–1694) ilk büyük Haiku şairi sayılmaktadır. Kurbağa Haikusu dünyanın belki de en çok alıntılanan Haiku’sudur.
nilüferin üzerinde kurbağa
ama suratını
nasıl da asmış?
Haiku şairin küçücük bir anı yakalayıp, o anı dizelerinde tanımladığı bir şiir formudur. Şiir o küçük anı dondurur, hayal gücünüz ile bir odada yaşarsınız. Her kelime bir diğerinde erir, işte sadece bu üç dize ile şiirsel aleme giren okuyucu hayal kurar.
Derin düşünmeyi seven haiku şiiri doğa, renkler, mevsimler, çelişkiler ve şaşırtıcı konuları ele alır. Haiku insanoğlu dahil doğanın bütünü için derin duyguları üç dizede ifade ederek gelişmiştir. Bu aynı zamanda, insanoğlunun doğal yaşamın bir parçası olduğu ve onunla harmoni içinde yaşama düşüncesine sahip Japon geleneksel anlayışının bir uzantısıdır.
Bu şiir basitçe, 17 hecenin dizelerde (geleneksel formda 3 dize); 5 hece -7 hece – 5 hece olarak yazıldığı bir forma sahiptir.
İyi bir Haiku’da detaylı bir gözlem ve doğaya duyulan derin sevgi görülebilmelidir. Haiku doğa ile olan ilişkimizin farkındalığını artırarak bizi doğa ile yeniden birbirimize bağlar.
Haiku sadece doğa ile insanı bağlayan bir yol değildir, aynı zamanda dünyayı net olarak algılamayı ve tarif etmeyi de sağlar.
Haiku modern hızlı dünyamızı yavaşlatmanın bir yoludur, böyle olduğunda yaşamımız rahatlatır ve değeri artar. Başo “Haiku, bu anda, bu sürede, burada ne olduğudur” der.
HAİKU ÖRNEKLERİ
I.
sanki askermiş
deniz minareleri
kumdan kalede
FEVZİYE ŞİMDİ
II.
göz kırptı güneş
bulutlar arasından
güldü gökyüzü
FEVZİYE ŞİMDİ
III.
deniz çığlığı
yırtıyor gökyüzünü
martıdan önce
FEVZİYE ŞİMDİ
IV.
Gecenin koynu
Gebe karanlıklara
Ay doğsa keşke
FEVZİYE ŞİMDİ
V.
Kumda dolaşan
Bütün yengeçler aşktan
Sarhoş olmuşlar
FEVZİYE ŞİMDİ
